Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Fakat hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleabat bir düzen değildir. Dostluk, toplum zarfında insanoğluın hakikaten ne davrandıklarını değil, ne davranmaları gerektiğini gösterir. Dostluk, kendisine uyulmak ve uygulanmak için vardır. Türe kıymeti dolayısıyla, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene dokunmak, içtimai yaşamın gerçekleşmesini kurmak ister. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren ferdin zıtsına kabul edilmesi ve uyulması gereken, kesinlikle sevap kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabil, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle toplum zarfında insanoğluın tutum ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her çağ mümkündür. “İşte ahbaplık, kişioğlu davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir düzen, bir bütündür.” İnsan-kişioğlu, kişioğlu-natür ilişkilerinin insanlığın kuma çıkarı ve huzuru için evrensel ilkelerle güvence şeşna düzenınmasıdır. Dostluk, beşeriyet seviyesi için göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birbir hayli düşün ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, toplum sözleşmesi, natür ve insanoğlu olarak tamlayan görüşlerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun kuma iyiliğini kurmak için konulan ve bütün gücüyle desteklenen kaide, doğruluk ve seçimın bütünüdür. Elan yaygın bir tanımıyla ahbaplık, adalete yönelmiş içtimai yaşamma düzenidir. Dostluk Lügat Manaı Dostluk kelimesi Arabi “doğruluk” kökünden gelir ve doğruluk kelimesinin çoğkoca olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “doğruluk” kelimesinin çoğkoca “ah’kak”tır. Türk Zeban Kurumu’na bakarak ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım zorlaü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun dışında hukukun “haklar” medlulı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk medlulında da kullanılır. Teknik Manaı Dostluk dönemden döneme değiştiği için hala doyurucu bir tanım örgülamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok kabul edilen tanımı ise: “Muayyen bir zamanda mukannen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması ülke zoruna (müeyyide) bandajlanmış kurallar bütünüdür.” Ilmî bir disiplin olarak ahbaplık, kendi zarfında esas olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun eşhas arası ilişkileri bahis düz kısmına Özel Dostluk, eşhas ile ülke veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Halk Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Dostluk, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna cevap Esas Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku bütün hukukunun esaslıca zir dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku öteki toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik ülke aracılığıyla güvenceye düzenınmış ve cebri yaptırımlara ehil olmasıdır. Dostluk kuralları kişioğlu davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun şayan kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle misil nitelikteki kül durumlarda uygulanması sağlamlanır. Yaptırım (Müeyyide) Dostluk düzında yaptırım bütün gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek için kullanılır. Dostluk düzenini sağlamlamayı ve korumayı ammaçlayan yaptırımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve tinsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yaptırımlar bu durumları karışmak için kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapishane ve vakıf cezaları; esas hukukunda siyasetten men, kısım kapatma; algı hukukunda algı ve kaçıntıçılık cezaları kabil bambaşka ahbaplık dallarında bambaşka yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilişkin çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; şuuri bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların birtakımlar felsefik değil ortaya konduğu devrin sorunlarını çözmek veya politik görüşleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan ahbaplık, genel olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş içtimai bir yaşamma düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgısal yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun içtimai yaşamı düzenleyip insanoğluın pasış ve emniyet zarfında bir arada yaşamalarını sağlamlamaktır. 2. Kullanışlı Yarar (Toplumsal İhtiyaçların Karşıtlanması) Hukukun kılgısal amacını, içtimai gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile toplum zarfında canlı insanoğluın, birbirleri ile inşa etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın örgüsından meydana gelen ihtiyaçlarını zıtlamaya çdüzenışır. Dostluk bu fonksiyonu ile veladet, evlenme, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek ahbaplık düzeni yaşamın esas gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanın doğal örgüsına ve bundan sonra mevrut gereksinimlerine şık çıkmak zorundadır. Dostluk önemli ölçüde, iktisadi gerçeklere de bağlıdır; iktisadi gereksinimlara uymalı ve onları zıtlamalıdır. 3. Türe Dostluk bu fonksiyonu ile mukannen bir organize şeşna aldığı toplumsal ihtiyaçları, özü salt bir muadelet düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak çın kimliğini kazanır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En kısaltarak tanımıyla türe, “bir muadelet düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) çıkmak üzere iki bambaşka anlamda kullanılır. Türe aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, erdem, fazilet medlulında şahsi bir özelliği deyimler. Erkek her çağ haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni icra etmek uğrunda sürekli ve değmedarımaişetmez bir çaba gösterir. İşte bu tutum ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile ilişkin oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir erdem olan öznel adaletin dışında ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe peritonı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği ilişik biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık düzında hukuki şayan olarak nazire konusu olan türe de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve alacaklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Cemiyet içindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini içaziz kurallar külü olarak ahbaplık, bu değerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve almak yerinde bulunmuş olduğuna bakarak, adaletin sonunda, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında türe acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü türe peritonı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm ahbaplık sistemine ve sistemlerine hükümran mevcut, nesnel ve salt bir şayan niteliğindeki adalettir. Dostluk bir toplum düzenini içerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; lazım mevcut düzeni beklemek, gerekse onu değmedarımaişettirmeyi meşrulaştırmak için her çağ adalete esasvurulur. Nesnel ve yasa üstü türe hukukta zıtmıza kurulu ahbaplık düzenlerinin birincil örneği, olması gereken ahbaplık medlulında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, mevcut ahbaplık düzenlerinin kendisine şık olup olmadığı açısından bir şayan ve değerlendirme ölçüsü olabilir. Gine bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun sahileştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yapıcı ve aksi zıtlıklı ilişkilerde mevcut bu üç fonksiyon denge zarfında olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi sağlamlanır. Alışılagelen olarak tüm ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai yaşamma uyacak, hem de bu içtimai yaşamın pasış zarfında sürebilmesi için bir düzen görünümünü sağlamlamaya çdüzenışacaktır.